AL-QIYAS
1. Definisi :
Dari sudut bahasa al-Qiyas boleh membawa erti
ukuran,persamaan dan ukuran di antara sesuatu tempat dengan tempat lain,iktibar
atau ambil pengajaran,tamsil dan menyerupai.
Dari sudut
istilah al-Qiyas ialah ;
a) Menzahirkan persamaan sesuatu perkara yang tiada nas tentang hukumnya kerana
kedua-duanya mempunyai persamaan pada illah atau sebab dalam hukum itu.
b) Persamaan sebab dalam perkara furu’ yang telah berlaku dengan perkara
yang baru berlaku mengikut persamaan illah hukum tersebut .
c) Perbandingan di antara sesuatu hukum dalam perkara yang baharu lahir
dengan perkara yang telah ada hukumnya sebelumnya di dalam al-Quran dan
al-Sunnah.
d) Menyamakan masalah yang tidak jelas hukumnya di dalam al-Quran atau
hadis atau ijma’ dengan masalah yang telah dijelaskan hukumnya di dalam salah
satu daripada dalil tersebut berdasarkan antara keduanya ada persamaan pada
illah hukum.
2. Rukun Al-Qias :
1. Perkara Asal (Sebab)
2. Hukum Asal (Hukum wajib,haram,sah dan lain-lain)
3. Cabang atau furu’ (Masalah)
4. Illah (Sifat sebab lahir hukum)
3. Contoh ringkasan para ulama’
mujtahid menggunakan qiyas untuk mengistinbat hukum :
|
PERKARA ASAL
|
|
Arak
|
|
HUKUM ASAL
|
|
Haram
|
|
PERKARA CABANG
|
|
Perahan anggur
|
|
ILLAH HUKUM
|
|
Mabuk
|
4. Syarat-syarat al-Qiyas :
i.
Syarat bagi Perkara Asal (Sebab).
·
Perkara asal ini boleh diqiyaskan dengan
perkara cabang.
·
Hukum yang dikhususkan kepada perkara
tertentu tidak boleh diqiyaskan seperti hukum Rasullullah berkahwin dengan
lebih daripada empat orang wanita.kerana perkara ini telah dikhususkan untuk
Rasullullah sahaja.
·
Perkara mustahil untuk diqiyaskan tidak
boleh diqiyaskan seperti bilangan rakaat solat,kadar hukum hudud dan kifarah
kerana perkara ini tidak boleh difikirkan menggunakan akal.
ii.
Syarat bagi Hukum perkara asal.
·
Hendaklah daripada hukum asal.
·
Hendaklah hukumnya tetap dan tidak
dimansuhkan.
·
Hukumnya mestilah melalui nas daripada
al-Quran atau as-Sunnah dan ijmak.
·
Tidak boleh dalil yang menetapkan bagi
hukum perkara asal juga menetapkan bagi hukum perkara cabang.
·
Hendaklah bersebab dengan sebab yang boleh
diketahui kewujudan sebab yang sama denganya pada perkara cabang.
·
Hendaklah mendahului ketetapan hukumnya
daripada hukum perkara cabang.
iii.
Syarat bagi perkara cabang.
·
Hendaklah terdapat sebab yang boleh
menetapkan hukum perkara asal kepada perkara cabang.
·
Tidak boleh perkara cabang itu telah
dinaskan hukumnya oleh al-quran, as-Sunnah atau ijmak.
iv.
Syarat bagi Illah hukum.
·
Illah hendaklah yang merupakan sifat zahir
yang terdapat pada hukum dengan kewujudannya pada perkara asal dan perkara
cabang.
·
Hendaklah yang merupakan sifat tetap iaitu
mempunyai hakikat tertentu yang tetap ,tidak berbeza dengan sebab berbezanya
manusia dan keadaan.
·
Hendaklah sifatnya sesuai bagi hukum
sehingga boleh terbina hukumnya atas sifat tersebut.
·
Hendaklah melangkau illah hukum tersebut
daripada kedudukan hukum asal kepada perkara cabang.
·
Tidak boleh illah hukum itu menyalahi nas
atau ijma’ kerana menyalahi kedua-duanya menyebabkan tidak boleh untuk
melangkau hukum pada perkara lain.
5. Jenis-jenis al-Qiyas.
Al-Qiyas terbahagi kepada
I.
Al-Qiyas al-Jali (jelas)
§
Qiyas yang jelas dan diyakini perbezaan di
antara illah pada hukum cabang atau furu’ dan asal serta pasti ia memberi kesan
pada hukum atau sebaliknya.
§
Contohnya : Wanita yang kedatangan haid
haram membaca al-Quran dan diqiyaskan kepada orang yang berjunub kerana
kedua-duanya mempunyai illah yang sama iaitu tidak suci dan haram untuk membaca
al-Quran.
II.
Al-Qiyas al-Khafi (tersembunyi)
§
Qiyas yang tidak diyakini tentang perbezaan
di antara illah pada hukum furu’ dan asal serta tidak pasti sama ada ia memberi
kesan pada hukum atau sebaliknya ,qiyas ini lebih dikenali sebagai Istihsan
§
Contohnya : wanita kedatangan haid diharuskan
membaca al-Quran kerana istihsan Qiyas al-Khafi walaupun haram wanita membaca
al-Quran berdasarkan Qiyas al-Jali kerana ia berbeza dari segi tempohnya bagi
orang yang berjunub dan wanita yang haid tempohnya panjang berbeza tempoh junub
pendek,menyebabkan tempoh haid tersebut tidak dapat digunakan untuk membaca
al-Quran berbeza dengan lelaki yang boleh membaca sepanjang masa.
III.
Al-Qiyas al-Syabah (Penyamaan seiras)
§
Penyamaan seiras maksudnya ialah terdapat
satu cabang yang berada di antara dua perkara asal (sebab) yang berbeza dimana
cabang tersebut mempunyai keseirasan dengan setiap satu daripada kedua-dua asal
tersebut dan terdapat cabang satu cabang digolongkan kepada asal yang paling
banyak kesirasan denganya.Qiyas ini adalah lemah dan tidak terdapat sebab yang
sesuai kecuali cabangnya seiras dengan dengan salah satu asal dalam kebanyakan
hukum-hukum di samping terdapat asal lain yang mempunyai keirasan.
§
Contohnya : Seorang hamba adakah ia
memiliki hak atau tidak.jika memiliki hak ia boleh diqiyaskan sebagai orang
merdeka dan tidak mempunyai memiliki hak ia menyerupai binatang. Perkara
asalnya ialah hamba diqiyaskan orang merdeka dan binatang. Dari sudut hamba itu
sebagai orang merdeka kerana ia diberi balasan dosa pahala, ada hak bernikah.
Dari sudut hamba itu sebagai jualbeli (binatang) ia boleh dijualbeli,boleh
digadai,diwakafkan,dihadiahkan,diwarisi dan boleh diurus seperti harta. Dengan
keseirasan hamba ini terdapat pada kehartaan dan diiraskan hamba sebagai binatang.
IV.
Al-Qiyas al-‘Aks (Penyamaan dari sudut
berlawanan)
§
Penyamaan dari sudut berlawanan. Maksudnya
ialah penetapan lawan kepada hukum asal untuk cabang kerana wujudnya lawan
kepada sebab hukum asal dalam cabang itu.
§
Contoh ; Hadith Rasullullah SAW
Maksudnya : Rasullullah SAW telah bersabda “dan di dalam urusan kemaluan
seseorang kamu adalah sedekah”. Sahabat bertanya “ Wahai Rasullullah, adakah
seseorang dari kami mendatangi syahwatnya (maka) dia akan memperoleh pahala ?”
Jawab Baginda “ tidakkah kamu memerhatikan sekiranya dia meletakannya di
dalam urusan yang haram,bukankah dia memperoleh dosa; begitulah halnya
sekiranya dia meletakanya di dalam urusan yang halal,pasti dia memperoleh
pahala.”
§
Baginda menetapkan cabang ialah
persetubuhan yang halal, hukum lawan bagi persetubahan haram kerana wujudnya
lawan kepada sebab hukum asal dalam cabang. dan baginda menetapkan cabang
pahala bagi persetubuhan halal dan lawan bagi ketetapan dosa kerana
persetubuhan haram.
6. SUMBER RUJUKAN :
1. Ustaz Abd Latif Muda,Dr. Rosmawati Ali,Penghantar Usul Fiqh,Cetakan
2010
2. Abd Azib Hussain,Manhaj Ilmu Fiqah & Usul Fiqah,Cetakan
Pertama 2012
No comments:
Post a Comment